Đối tượng điều trị.
Việc điều trị kết hợp giữa thuốc với liệu pháp hành vi đã được công nhận là phương thức điều trị có hiệu quả nhất hiện nay. Chứng rối loạn tập trung/ hiếu động thái quá được xem là chứng bệnh sinh lý, các loại thuốc có hiệu quả điều trị triệu chứng cốt lõi, nhưng ngoài các triệu chứng cốt lõi còn cần phải kèm theo điều chỉnh các vấn đề hành vi và các tương tác tiêu cực giữa phụ huynh và con cái. Do đó, điều trị bằng thuốc kết hợp và liệu pháp hành vi mới có thể hỗ trợ tốt nhất cho bệnh nhi.
Điều trị bằng thuốc.
Nhiều bậc phụ huynh vẫn còn nghi ngờ việc điều trị bằng thuốc, nhưng các nghiên cứu lâu năm ở các quốc gia đã phát hiện, việc điều trị bằng thuốc là một phần rất quan trọng trong điều trị, và các loại thuốc có hiệu quả và an toàn trong điều trị cũng đã có kinh nghiệm lâm sàng khoảng hơn 50 năm. Nếu không sử dụng thuốc, thì các triệu chứng cốt lõi thường không dễ khống chế một cách hiệu quả, kết quả điều trị sẽ bị hạn chế và khó để duy trì. Hiện nay các loại thuốc được Bộ y tế phê chuẩn, có hai loại là hoạt hóa hệ thống thần kinh trung ương và phi hoạt hóa hệ thống thần kinh trung ương.
(1). Thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương (Methylphenidate, MPH).
MPH là loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất, nó đã chứng minh được tính hiệu quả cũng như tính an toàn trong thời gian dài khi điều trị cho bệnh nhi, đối với các ca bệnh nhân trưởng thành thì hiệu quả cũng từ 70-80%. Cơ chế tác động của chất kích thích với hệ thần kinh trung ương và cơ chế của amphetamine với hệ thần kinh trung ương là tương tự nhau, có thể khiến cho chất dopamine và norepinephrine trong não hoạt động tích cực hơn. MPH hiện nay được chia thành MPH có hiệu quả ngắn với MPH có hiệu quả lâu dài:
1. MPH có hiệu quả ngắn - Ritalin.
MPH có hiệu quả ngắn có thể duy trì hiệu quả trong 3-4 giờ, một ngày cần uống từ 2-3 lần, dùng qua đường uống có được hiệu quả tuần tự khá tốt, chu kỳ bán rã khoảng 1-3 giờ. Khi đang đi học ở trường cũng cần phải uống thuốc, MPH có hiệu quả ngắn cũng có thể do sự biển đổi nồng độ của thuốc ở trong máu mà làm cho sự cải thiện độ ổn định các triệu chứng trong máu giảm bớt đi.
2. MPH có hiệu quả lâu dài - Concerta.
MPH có hiệu quả lâu dài được thiết kế dựa trên gia tăng nồng độ thuốc trong máu, nhằm tránh sự biến động nồng độ của thuốc trong máu, hiệu quả được duy trì trong khoảng 12 giờ. Các trẻ trong tuổi đi học có thể uống 1 viên trước khi đến trường, để tránh tình trạng quên uống thuốc khi ở trường, cũng như tránh bị trêu chọc ở trường, giúp tăng sự chấp nhận của trẻ với việc điều trị bằng thuốc. Cũng do nồng độ thuốc trong máu ổn định, nên tác dụng phụ cũng giảm. Về mặt liều lượng, thường bác sĩ sẽ bắt đầu với liều lượng thấp, nếu như liều thấp không đủ, thì khoảng 1-3 tuần sau sẽ tăng liều lượng, cho đến khi nào các triệu chứng được kiểm soát.
(2). Chất kích thích khu vực không phải là hệ thống thần kinh trung ương (Atomoxetine).
Bảo hiểm y tế quy định là MPH hiệu quả ngắn là loại thuốc đầu tiên được dùng trong điều trị, nhưng tùy theo mức độ phức tạp của triệu chứng, có thể sử dụng đến MPH hiệu quả dài, hoặc sử dụng loại thuốc thứ hai trong điều trị - hoạt chất Atomoxetine trong Strattera. Loại thuốc này ức chế việc tái hấp thụ chất dẫn truyền thần kinh norepinephrine, loại thuốc này nên được sử dụng một viên vào buổi sáng, hoặc có thể sử dụng trung bình 1/2 viên buổi sáng sớm và 1/2 viên vào buổi chiều tối. Bệnh nhân phải uống liên tục trong 2-4 tuần mới có thể có được hiệu quả tốt nhất.
Các thử nghiệm thuốc trong và ngoài nước phát hiện rằng, việc sử dụng Atomoxetine giúp cải thiện các triệu chứng hơn các thuốc an thần. Các tác dụng phụ bao gồm: chán ăn, đau đầu, dạ dày không thoải mái và mệt mỏi. Đối với các bệnh nhân, các tác dụng phụ này thường nhẹ, và thường biến mất sau thời gian ngắn. Bác sĩ có thể đề nghị điều chỉnh thời điểm dùng thuốc cho trẻ em, uống thuốc vào buổi tối để có thể giảm thiểu cơn buồn ngủ vào ban ngày. Ngoài ra, thuốc có thể được uống lúc ăn cơm, để giúp giảm cảm giác khó chịu trong đường tiêu hóa.
Liệu pháp hành vi.
(1). Nguyên tắc quản lý các hành vi của trẻ.
1. Thiết lập những thỏa thuận rõ ràng, đơn giản, liên tục trong gia đình.
Duy trì những trình tự và thói quen hàng ngày trong cuộc sống. Các nguyên tắc, trình tự, thói quen, tập quán này đều phải có những sự linh hoạt, để cho trẻ có không gian để thảo luận và thỏa hiệp, cũng có thể quan sát khả năng thực hiện của trẻ, và phải duy trì độ ổn định và độ khó của các hoạt động này. Phải giải thích rõ cho trẻ hậu quả của việc vi phạm các thỏa thuận gia đình này, và viết lại các thỏa thuận này, đặt nó ở nơi nào dễ nhìn thấy. Bởi vì khi quản lý hành vi của trẻ, cần phải duy trì thái độ nhất quán, nếu lúc thì mềm lòng lúc lại quá tức giận, sẽ khiến cho trẻ không biết phải làm thế nào mới đúng, và cũng không được sử dụng lời nói chỉ trích để trách cứ trẻ. Nếu như bạn muốn phạt trẻ, nên giải thích đầy đủ lý do, để cho trẻ hiểu rằng những gì mình làm là sai. Khi trẻ hiểu điều gì đúng điều gì là sai, trẻ có thể tránh và giảm thiểu việc mắc lỗi, thiết lập nên những quy chuẩn xã hội tốt. Bên cạnh đó, các thành viên trong gia đình cũng phải tuân thủ theo các thỏa thuận được đặt ra này.
2. Khen thưởng kịp thời.
Để tăng số lượng những hành vi tốt của trẻ, cần phải đưa ra một hệ thống các cách khen thưởng cho các hành vi tốt nhất là lựa chọn cách khen thưởng mà trẻ thích nhất. Khi trẻ có biểu hiện tốt, thì nên ngay lập tức đưa ra lời khen ngợi hay phần thường. Để cho các phần thưởng này có hiệu quả hơn, nên thường xuyên thay đổi cách thức khen thưởng, tốt nhất là nên đặt phương thức khen thưởng ở trong phạm vi mà trẻ có thể thực hiện được, có thể nâng cao nguyên tắc thúc đẩy động lực và nguyện vọng thực hiện các điều này ở trẻ. Ví dụ: khen ngợi bằng lời nói, cho trẻ những giải thưởng mà trẻ thích, tăng thời gian chơi cho trẻ..v.v.
3. Giao tiếp đơn giản ngắn gọn.
Sử dụng giọng nói rõ ràng và bình tĩnh nói chuyện với trẻ, duy trì những hướng dẫn đơn giản và rõ ràng, mỗi lần chỉ đưa ra một đến hai hướng dẫn là được. Nếu các hướng dẫn quá nhiều hay quá phức tạp, trẻ sẽ khó tìm ra đầu mối, và thậm chí có thể cảm thấy quá khó mà từ bỏ. Mỗi ngày trước khi đi ngủ, nên tha thứ cho các hành vi lỗi lầm của trẻ, đồng thời xử lý hết những cảm giác giận dữ, khó chịu, không vui, bỏ hết vào “thùng rác”, không để những cảm xúc tiêu cực này ảnh hưởng đến tâm trạng của ngày hôm sau. Dùng sự kiên nhẫn, đồng cảm và thái độ tôn trọng để giao tiếp với trẻ, sẽ giúp cho việc xây dựng mối quan hệ tích cực giữa cha mẹ và con cái.
4. Lên kế hoạch trước.
Giúp cho trẻ hình thành những thói quen tốt, như trước khi ngủ chuẩn bị sẵn sàng quần áo và cặp sách, kiểm tra các loại sách vở và bài tập cần cho các môn học ngày hôm sau, tránh việc để quên đồ đạc, giảm thiểu cảm giác thất vọng của giáo viên phụ trách, và tăng sự tự tin ở trẻ.
(2). Lời khuyên về làm bài tập về nhà.
1. Xác định khả năng hoàn thành bài tập của trẻ, và trẻ cũng phải hiểu rõ nội dung của bài tập về nhà, và tầm quan trọng của việc hoàn thành bài tập về nhà.
2. Lên một thời gian và địa điểm cố định hàng ngày, để trẻ có thể hoàn thành bài tập về nhà.
3. Nơi làm bài tập nên được bố trí đơn giản, trên bài ngoài bút viết và sách vở bài tập, không nên để các đồ đạc khác, để tránh trẻ mất tập trung.
4. Để cho trẻ hoàn thành các phân đoạn của bài tập, và phải kịp thời đưa ra lời khen mỗi khi trẻ hoàn thành một phần bài tập. Hãy để trẻ biết rằng chúng có khả năng để hoàn thành bài tập, để giúp nâng cao cảm giác thành tựu và sự tự tin.
5. Hãy để cho trẻ biết những hậu quả của việc không đạt được mục tiêu, ví dụ: nếu trẻ thất bại trong việc hoàn thành bài tập về nhà đúng giờ, thì trẻ sẽ mất một số quyền lợi.